“Ik werd als object beschouwd. Mag ik even tussen je benen kijken, keer op keer op keer. Oh, til je shirtje even op, dan kan ik even in je borsten knijpen. Dan raak je gewoon vervreemd van je eigen lichaam. Mijn eigenwaarde is volledig om zeep geholpen daardoor.” Sharan

In het kort

Uit recent onderzoek blijkt dat in Nederland nog steeds niet-noodzakelijke medische behandelingen plaatsvinden bij intersekse kinderen. Dit gebeurt zonder hun eigen vrije en geïnformeerde toestemming. Zulke behandelingen hebben langdurige en ontwrichtende gevolgen, zowel op de mentale als de fysieke gezondheid. Het Europees Parlement, de Raad van Europa en diverse VN-mensenrechtencomités, waaronder het Comité tegen Foltering en het Kinderrechtencomité, beschrijven deze non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) bij intersekse kinderen als mensenrechtenschendingen. Ze roepen de Nederlandse regering op om intersekse kinderen te beschermen tegen deze behandelingen, zodat ze op latere leeftijd zélf kunnen beslissen over hun eigen lichaam. In Nederland sprak een meerderheid van de Tweede Kamer zich hier al voor uit met het Regenboog Stembusakkoord, dat ook in het coalitieakkoord is opgenomen. Ook de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme drong hier recentelijk op aan.

Constaterende dat

• de rechten van intersekse mensen 70 jaar lang op institutionele schaal zijn geschonden;
• dit nog steeds gebeurt – nnmb’s worden nog altijd uitgevoerd in Nederland;
• het nut of de noodzaak van nnmb’s nooit is aangetoond;
• na 20 jaar overleg met artsen er meer aandacht is voor de thematiek maar er in de praktijk van de uitvoering weinig is veranderd, en intersekse personen tevens geen reële mogelijkheid hebben om een klacht in te dienen;
• de behandelingen gebaseerd zijn op onjuiste argumenten en schadelijk zijn;
• de behandelingen grove mensenrechtenschendingen zijn en als onmenselijke behandeling in strijd zijn met een absoluut grondrecht;

Daarom roepen wij, ondertekenaars van dit statement, minister Dijkgraaf (OCW), minister Kuipers (VWS) en minister Yesilgöz-Zegerius (J&V) dringend op om:

• een wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen bij intersekse personen in te stellen waarbij het belang van het kind voorop staat zoals is vastgelegd in art. 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag

Teken ook!

Wilt u eerst meer weten? Lees dan verder.

Wat is intersekse ook alweer?

Intersekse verwijst naar de ervaringen van mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet past in de maatschappelijke hokjes van man en vrouw. De ervaringen staan in deze definitie voorop omdat alle lichamen uniek zijn. Ook op het gebied van seksekenmerken, en intersekse personen lichamelijk dus niet per se anders zijn. Ze worden echter anders behandeld doordat de maatschappij nog te weinig oog heeft voor seksediversiteit. Met medische behandelingen en stigmatisering worden intersekse personen onzichtbaar gemaakt en wordt de man/vrouw dichotomie kunstmatig in stand gehouden.

Voor verschillende intersekse personen ziet die onzichtbaarheid er anders uit. Bij sommige aan intersekse verbonden diagnoses (zoals het Klinefelter Syndroom en het Turner Syndroom) vormen NIPT en andere prenatale screenings een (toekomstige) bedreiging. Dit kan ingezet om te voorkomen dat baby’s met deze diagnoses geboren worden, terwijl er daadwerkelijk niets ‘mis’ met hen is. Maar een dergelijke inzet suggereert dat dit wél zo is en deze personen eigenlijk niet zouden moeten bestaan. Het goed informeren van ouders is op dit punt cruciaal. Voor andere intersekse mensen gaat het om genitale operaties, behandelingen en onderzoeken. Hiermee wordt hun lichaam tot een medisch probleem gemaakt en de boodschap wordt gegeven dat ze niet zo geboren hadden moeten worden. Weer anderen hebben geen diagnose en hebben geen medisch traject doorlopen, maar ervaren wel de schaamte en stigmatisering als gevolg van een maatschappij die hen niet accepteert zoals ze zijn.

Enorme impact nnmb’s

De behandelingen hebben een enorme impact. Ze kunnen leiden tot chronische pijnen, verminderde gevoeligheid en levenslange medicijnafhankelijkheid. Vaak blijft het niet bij één ingreep, maar zijn er later corrigerende behandelingen nodig en vinden er regelmatig (genitale) onderzoeken plaats die niet altijd nodig zijn voor een goede behandeling. De diagnosestelling, de behandelingen en onderzoeken, maar ook de reacties van ouders en adviezen om het maar ‘aan zo weinig mogelijk mensen te vertellen’ veroorzaken diepgewortelde schaamte. Ook op het gebied van mentaal welzijn en de seksuele en relationele ontwikkeling is de impact groot, bleek uit recent gepubliceerd onderzoek van Rutgers en NNID. De relatie met het lichaam wordt verstoord en het eigen lichaam kan als een medisch object ervaren worden, zo vertellen meerdere deelnemers in het rapport.

Een van hen deelde het volgende:

“Ik merk dat ik soms toch het contact met mijn lichaam kwijt ben, omdat je gewoon zo, ja, dat is allemaal zo geobjectificeerd, dat hoort bijna niet eens meer bij mij.”

Behandelingen kunnen traumatiserend werken en worden soms ervaren als aanranding of verkrachting met herbelevingen tot gevolg. Door het stelselmatig overschrijden van de grenzen en zeggenschap van intersekse kinderen is het voor hen ook later moeilijker die grenzen voor zichzelf te herkennen en aan te geven. Zo kan er een kwetsbaarheid ontstaan voor nieuwe grensoverschrijdende ervaringen.

Onbewezen behandelingen en hardnekkige misvattingen

Hoewel veel mensen denken dat dit niet zo is, worden in Nederland dus nog steeds nietnoodzakelijke behandelingen uitgevoerd bij intersekse kinderen, terwijl ze dit misschien helemaal niet willen. Een deel van deze kinderen (5-10%) zal zich niet herkennen in het opgelegde gender en wat weggehaald is met operaties is krijg je niet meer terug. Een ander deel van de kinderen zal voor zichzelf geen lichaam hoeven dat perfect in de hokjes man of vrouw valt, maar moet wel leven met de consequenties van een ingreep waar zij nooit voor gekozen hebben. En dat terwijl het in de praktijk voor intersekse personen onmogelijk is om hierover een klacht in te dienen. Hoewel we in onze maatschappij gelukkig vaak kunnen vertrouwen op het oordeel van artsen, is het belang van deze behandelingen nooit bewezen. Wat wél bewezen is, is de schade die ze aanrichten.

Als deze behandelingen niet meer worden uitgevoerd, worden intersekse personen dan niet de dupe van die maatschappelijke normativiteit?

Dat is een veelgehoorde vraag en ook een argument dat artsen vaak gebruiken. In de praktijk zien we echter dat er weliswaar angst leeft bij ouders voor nare reacties uit te omgeving, maar dat dit niet nodig is. Lees hier bijvoorbeeld het verhaal van Kaitlyn (3) en haar ouders, die open over haar intersekse zijn, daar geen negatieve reacties op krijgen, maar haar juist een warm gevoel van acceptatie geven. Zulke ervaringsverhalen worden steeds vaker gehoord. Met andere woorden: voor een maatschappelijk probleem moeten we een maatschappelijke oplossing zoeken.

Laten we, in plaats van kinderen met medische behandelingen aan te passen aan de norm, de norm aanpassen aan de realiteit!

Wat is er nodig?

Deze behandelingen vinden al 70 jaar plaats en er wordt al 20 jaar gepraat met artsen zonder dat echte verandering plaatsvindt. Artsen zeggen minder in te grijpen, maar de cijfers geven aan dat dat niet zo is. Er wordt aangestuurd op het maken van betere afspraken in een behandelstandaard. Maar van eerdere behandelstandaarden weten we dat dit onvoldoende werkt. Na 70 jaar mensenrechtenschendingen is het laatste redmiddel daarom een wettelijke regulering van geslachtsbevestigende behandelingen bij intersekse kinderen. Hierbij staat het belang van het kind voorop. Dit wordt ook aanbevolen door het VNKinderrechtencomité in de uitspraak van 2022. Dit is géén algeheel verbod, maar beschermt intersekse kinderen wel tegen mensenrechtenschendingen. Om ervoor te zorgen dat deze regulering écht werkt, wordt ze verankerd in het strafrecht.

Mag er dan helemaal niets meer?

Natuurlijk wel! Medisch noodzakelijke behandelingen kunnen altijd doorgaan. Ook kunnen kinderen, ouders, familie en naasten nog steeds begeleid worden. Vanaf 16 jaar worden ook niet-noodzakelijke behandelingen toegestaan als het kind dat zelf wil en vanaf 12 jaar geldt dit ook voor hormoonbehandelingen. Als een kind al vroeg duidelijk is in wat diegene wil en het aannemelijk is dat dit een eigen en duurzame keuze is, kunnen deze grenzen voor individuele gevallen verschoven worden naar 12 en 8 jaar. Bovendien is het een “nee, tenzij…” regeling. Als een arts er echt helemaal zeker van is dat die behandeling op dat moment het beste is, dan wordt dat goed gedocumenteerd en kan de behandeling alsnog plaatsvinden. Mocht de persoon het er later niet mee eens zijn, dan kunnen er echter wel stappen ondernomen worden tegen de arts. Zo kan de “nee, tenzij…” regeling niet zomaar verwateren.

Hiermee zorgen we ervoor dat niet slechts een deel van de kinderen tevreden is met een beslissing die voor hen genomen is, maar dat ze állemaal zelf kunnen beslissen over hun eigen lichaam.

Oproep

Met dit solidariteitsstatement roepen we minister Dijkgraaf (OCW), minister Kuipers (VWS) en minister Yesilgöz-Zegerius (J&V) dringend op:

• intersekse kinderen in Nederland te erkennen in hun bestaan
• en hen te beschermen tegen non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen door middel van een wettelijke regulering

Onderteken ook!

Door te ondertekenen:

• verklaar je je solidair met intersekse personen
• roep je de regering op om intersekse kinderen wettelijk te beschermen tegen medische mensenrechtenschendingen in Nederland

Onderteken hier

* Alle uitspraken en argumenten in dit statement zijn uitgebreid en wetenschappelijk onderbouwd in:
‘Misvattingen over intersekse: Op weg naar wettelijke regulering geslachtsbevestigende behandelingen intersekse personen’.

Ondertekenaars

NNID, Nederlandse organisatie voor seksediversiteit
COC Nederland
Bi+ Nederland
Transgender Netwerk Nederland
ILGA-Europe
Rutgers, Expertisecentrum seksualiteit
MOVISIE
WOMEN Inc.
Stichting Open mind
Act4Respect-Unlimited: een samenwerking tussen Rutgers, Atria en COC
OII Europe (Organisation Intersex International Europe)
Kinderrechtencollectief
Amnesty International Nederland
IHLIA LGBTI Heritage
Voor een volledige lijst, kijk hier.