Jacqueline Kleijer heeft 16 jaar lang gewerkt als therapeutisch hulpverlener met slachtoffers van seksueel geweld. Eerst vooral meiden, later ook jongens. In deze tijd heeft zij ervaren hoe de manier waarop jongeren beïnvloed worden, veranderd is van offline naar online. Jacqueline ging zich daarom verdiepen en specialiseren in de digitale wereld en wat dit voor effect heeft op jongeren. Op dit moment geeft zij gastlessen, lezingen aan ouders en trainingen aan deskundigen over dit onderwerp. Wat Jacqueline het belangrijkst vindt om bij te brengen, is hoe de hersenen van jongeren werken, hoe beïnvloeding van de online wereld werkt en op wat voor manier je je kind kunt ondersteunen als ouder, opvoeder en als maatschappij in haar geheel.  Onze stagiair Lobke stelde Jacqueline een aantal vragen over de online wereld van jongeren.

De jeugd van tegenwoordig 

In mijn eerste vraag aan Jacqueline probeer ik te achterhalen wat zij precies verstaat onder ‘jongeren’. Deze vraag blijkt geen duidelijk antwoord te hebben. 
Ze zegt dat het lastig te bepalen is. “Jongens, meisjes en jongeren die worstelen met hun identiteit hebben allemaal een volledig andere ontwikkeling. Waar jongens pas rond hun 23ste hun ‘puberbrein’ ontgroeid zijn, gebeurt dit bij meiden eerder. Maar rond het 26ste levensjaar zou een brein min of meer ontwikkeld moeten zijn. Ook ligt het er sterk aan of iemand worstelt met diens identiteit. Dan kan de ontwikkeling veel langer doorgaan.” 

Jacqueline Kleijer.

24/7 op social media, nou en? 

Ik vraag Jacqueline waarom social media zo belangrijk is voor de ontwikkeling van jongeren. Ze begint te lachen en zegt dat ze hier een hele dag over zou kunnen praten. Ze probeert het kort voor me op een rijtje te zetten.
“Het grootste verschil met vroeger is, dat je toen online kon gaan. Nu ben je online. Altijd.”  

Jongeren besteden gemiddeld 6-8 uur per dag online, ze hebben contacten van over de hele wereld en ze kunnen alles vinden waar ze naar opzoek zijn. Een voorbeeld wat Jacqueline geeft is de seksuele ontwikkeling. Jongeren komen bijvoorbeeld heel makkelijk in aanraking met seks en porno op het internet, waarbij ze niet de juiste begeleiding krijgen. Dit kan heel veel doen met de beeldvorming van seksualiteit in je hersenen.  

Wat voor negatieve en positieve effecten zitten eigenlijk nog meer aan het ‘online’ zijn?
Jacqueline zegt dat dit afhangt van de fysieke leefomgeving waar jongeren onderdeel van uitmaken. 

“Hebben jongeren bijvoorbeeld thuis ook gesprekken over hun digitale wereld, of worden ze hier volledig in losgelaten? Als jongeren alles in hun eentje uitzoeken, kunnen ze op verkeerde plekken terechtkomen. Wanneer ouders of verzorgers een kind meer sturing geven, kan ontwikkeling via het internet juist positief bijdragen.” 

Een ander positief effect van het internet, is dat jongeren die worstelen met iets, of over bepaalde dingen twijfelen, herkenning kunnen vinden bij anderen. Alleen kan het er volgens Jacqueline ook voor zorgen dat er paniek ontstaat, of onzekerheid.  

Het perfecte plaatje 

Tegenwoordig zie je steeds meer influencers voorbijkomen op social media. Ook ik heb zeker een aantal favorieten. Daarom vraag ik aan Jacqueliene op wat voor manier influencers bijdragen aan het zelfbeeld van jongeren.
Volgens Jacqueline is het zo, dat influencers doordringen tot het leven van jongeren via algoritmes. Door algoritmes kan een app als TikTok heel goed inspelen op jongeren en hun aandacht vasthouden. Je kunt niet even 5 minuten Tiktokken, want er komt steeds weer iets nieuws voorbij wat interessant is. Ook influencers spelen hierop in. Het wordt steeds makkelijker om heel dichtbij je fans te staan, omdat je je persoonlijke leven laat zien. Deze getoonde gebeurtenissen blijven herhaald worden door algoritmes.  

Jacqueline geeft de Italiaanse band Maneskin als een voorbeeld van hoe influencers een positief effect kunnen hebben op jongeren. Zij wonnen in 2021 het Eurovisiesongfestival. Toen konden fans een bezoekje aan een optreden van hen bij 3FM winnen, door te vertellen waarom zij erbij moesten zijn.

“Bijna iedereen gaf als antwoord dat deze band voelde als vrienden en dat ze veel betekend hebben voor hen. In dit geval was het dus een positief effect.”

De bandleden van Maneskin zijn expressief en helemaal zichzelf, dit spreekt jongeren aan en helpt ze ook meer zichzelf te durven zijn. Maar influencers op social media hebben ook een negatieve kant. De norm op social media is dat alles goed gaat en als dat niet zo is in het echte leven, kan dat tot onzekerheden leiden. Jacqueline zegt, dat je vrienden op social media eigenlijk ook een influencer zijn. Als al je vrienden net als influencers de hele tijd laten zien hoe goed het gaat, draagt dat weer bij aan die norm van perfectie. 

Foto gemaakt door John Schnobrich op Unsplash.

Ik vraag of er een verschil tussen jongens en meiden zit hierin.
Jacqueline vertelt dat het zowel op jongens als op meiden een groot effect heeft. Toch geeft ze aan, dat uit onderzoek is gebleken dat meisjes gemiddeld ongelukkiger zijn. 

“Jongens willen tegenwoordig op jonge leeftijd al beginnen met krachttraining, terwijl hun lichaam dat nog helemaal niet aan kan. Bij meiden heeft social media met name een emotioneel effect, omdat het voor meiden meer op vriendschappen is gericht. Dit kan een grote druk creëren, omdat meiden zich dus constant vergelijken met hun vrienden.”  

Denk niet zo cis- en heteronormatief 

Tijdens het gesprek over jongens en meiden benoemt Jacqueline dat het wel lastig is om op deze manier erover te praten, omdat er ook heel veel jongeren zijn die zich niet identificeren als cisgender man of als cisgender vrouw.
Ook is het belangrijk om te kijken naar hoe andere factoren een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van jongeren, zoals onder welke seksuele identiteit zij zich scharen. 

Volgens Jacqueline zijn de problemen die zich voordoen bij de groep jongeren die meer uitdaging ondervindt in hun identiteits-en seksualiteits ontwikkeling, nog vele malen groter dan bij cisgender jongens- en meiden. Hun emotionele ontwikkeling is lastiger omdat het voor hen moeilijker is om zich met een bepaalde groep te identificeren. Daarbij is ook het suïcide-gehalte veel groter onder deze groep, althans de pogingen tot suïcide.  

Foto gemaakt door Priscilla Du Preez op Unsplash