Vrouwen lijden zwaar onder de maatregelen tegen corona, schrijven Anne-Floor Dekker (programmamanager Gender, Vrede en Veiligheid bij WO=MEN) en Froukje Gaasterland (coördinator beleids­advisering bij Atria) in Het Parool. Hun rechten, hun inkomens en hun levens zijn in gevaar.

Om de coronacrisis het hoofd te bieden gaan landen op slot en worden economische steunpakketten afgesproken. Er wordt alles aan gedaan om acute zorg te blijven verschaffen en te voorkomen dat we in een wereldwijde economische crisis afglijden. Dat is begrijpelijk en volkomen terecht. Tegelijk zetten deze maatregelen gendergelijkheid en vrouwenrechten wereldwijd onder druk.

Het gaat om een opvallend terugkerend patroon: vrouwen zijn het minst zichtbaar in besluitvorming rondom crises, terwijl zij het meest vertegenwoordigd zijn in de frontlinie van zorgverleners. In Nederland wordt bijna twee derde van de beroepen die door de overheid als ‘vitaal’ zijn aangemerkt, vervuld door vrouwen.

Vaker dan mannen hebben vrouwen flexibele, tijdelijke of deeltijdcontracten, waardoor ze volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau financieel kwetsbaarder zijn en vaker in armoede leven. Huishoudelijk personeel viel eerder al tussen wal en schip, maar wordt nu op grote schaal afgebeld. De sluiting van verschillende voedselbanken trof vrouwen harder, omdat zij ervan moeten leven. Voor moeders die thuiswerken, dreigt een disproportioneel zwaar takenpakket. Want hoe verdelen partners de taken thuis? De kans is groot dat voortgebouwd wordt op hoe zaken al verdeeld waren, en de extra zorgtaken en het thuisonderwijs dus vooral op de schouders van vrouwen rusten. Een ander zorgpunt is dat de quarantaine en financiële onzekerheid leiden tot een toename van huiselijk geweld, vooral gericht tegen vrouwen.

Hardhandig gemept

Verder van huis legt de pandemie de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen bloot. Zo moeten mensen in de Democratische Republiek Congo, net als in Nederland, binnen blijven en afstand houden. Doen ze dat niet, dan worden ze hardhandig van straat gemept. Het zijn hier met name de vrouwen die naar buiten moeten om water en voedsel te halen. In veel landen is social distancing ondoenlijk op de nog steeds open, volle markten – vaak de enige plek om eten te kopen. Datzelfde geldt voor zelfisolatie van grote families in kleine huisjes.

Ook op economisch vlak raakt de pandemie vrouwen hard. Vrouwelijke bloemenplukkers in Afrikaanse landen kunnen vaak niet leven van hun loon en ze werken op flexibele basis. Nu de vraag naar bloemen instort worden contracten niet verlengd. Vrouwen in de textiel­industrie zitten zonder werk. D­oor het weg­vallen van de vraag en het ontbreken van grondstoffen uit China worden fabrieken gesloten. Spaargeld of een vangnet ontbreekt.

Andere overheden maken misbruik van de crisis. Premier Viktor Orbán greep in Hongarije de pandemie aan voor alleenheerschappij. Orbán heeft de afgelopen jaren al tal van maatregelen tegen gendergelijkheid en vrouwenemancipatie doorgevoerd. Zo schafte hij genderstudies af en stimuleert hij vrouwen meer kinderen te baren en voor het gezin te zorgen. Zonder parlement staat hem weinig in de weg om de rechten van vrouwen en gender non-conforme mensen terug te dringen. Wij verwachten dat hij de autocratie gaat gebruiken om zijn conservatieve agenda verder door te voeren.

Vermoord

In Colombia werd Carlota Isabel Salinas Pérez, leidster van een vrouwenrechtenorganisatie, op 24 maart vermoord in haar eigen huis. Door de coronamaatregelen kon Pérez, zo rapporteerde mensenrechtenorganisatie Amnesty International, zich niet verplaatsen om buiten bereik van haar vijanden te blijven. In Texas en Ohio is het recht op abortus tijdelijk stopgezet, omdat ‘niet-essentiële medische procedures niet worden uitgevoerd tijdens de crisis’. Wereldwijd zien we dat vrouwenorganisaties niet langer bij elkaar mogen komen. Zij kunnen daardoor gezinnen in kwetsbare situaties niet steunen en overheden niet controleren op het naleven van mensenrechten.

De maatregelen tegen het coronavirus worden genderblind genomen, maar de gevolgen zijn niet genderneutraal. Wij roepen op om vrouwenrechten niet uit het oog te verliezen. Er zijn extra middelen nodig om de toename van huiselijk geweld op te vangen. Verbeter de arbeidsvoorwaarden in de informele sector en voor personeel met flexcontracten. Vraag maatschappelijke verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven. Limiteer mensenrechten beperkende maatregelen tot het minimum en garandeer dat deze onder voorwaarden en tijdelijk zijn. Garandeer vertegenwoordiging van vrouwen uit vitale beroepsgroepen en experts in crisisteams en besluitvormende organen. Zorg voor inclusieve besluitvorming en voor struc­turele herwaardering van de zorg- en onderwijssector. Ondersteun maatschappelijke organisaties en overheidsdiensten die mensen in kwetsbare posities steunen.

Nu is het moment om hier iets aan te doen.