“Blijf thuis, dan ben je veilig,” is de boodschap die mensen over de hele wereld al wekenlang krijgen in de strijd tegen het coronavirus. Miljoenen mensen zijn dan ook braaf aan huis gekluisterd, om zichzelf en elkaar te beschermen. Maar wat als  thuis geen veilige haven is? Secretaris-Generaal van de VN António Guterres luidde maandag 6 april de noodklok en waarschuwde voor een “gruwelijke stijging van het aantal meldingen van huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen.” Hij sluit hiermee aan bij het statement van Marceline Paudi, voorzitter van de werkgroep (GREVIO) die toeziet op de naleving van het Verdrag van Istanbul, het verdrag van de Raad van Europa ter preventie en bestrijding van huiselijk geweld. Zij wees er vorige week op dat lockdowns geweldsplegers extra macht en controle geven. Vrouwen zitten immers letterlijk opgesloten met hun mishandelaars.

Huiselijk geweld is een wijdverbreid probleem

Waar dit toe kan leiden werd diezelfde week pijnlijk duidelijk toen een docente van een middelbare school in Naaldwijk voor het oog van 30 leerlingen tijdens een online les door haar man werd mishandeld. Hiermee werd huiselijk geweld, doorgaans aan het zicht van de buitenwereld onttrokken, in een klap zichtbaar. Kennisinstituut Atria, met andere deskundigen en organisaties, roept al heel lang: huiselijk geweld is een wijdverbreid en omvangrijk probleem. Een probleem dat zelf vaak met een pandemie wordt vergeleken. Wereldwijd heeft één op de drie vrouwen in haar leven fysiek en/of seksueel geweld door haar partner of ex-partner meegemaakt. In Nederland krijgt 25% van de vrouwen op enig moment in haar leven te maken met fysiek en/of seksueel (ex)partnergeweld.

Regeringsleiders halen momenteel terecht alles uit de kast om COVID-19 te bestrijden. Maar in het kielzog van de coronapandemie volgt een pandemie waaraan wereldwijd al een miljard mensen lijden. En die onder invloed van de huidige maatregelen alleen maar in omvang zal groeien. In Nederland is de afgelopen jaren bezuinigd op vrouwenopvang, terwijl de omvang van partnergeweld niet is afgenomen. Volgens het Verdrag van Istanbul heeft Nederland een verantwoordelijkheid in het aanpakken van huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen. Door de coronacrisis wordt het steeds moeilijker de ogen te sluiten voor de omvang en impact van partnergeweld. De situatie vraagt om maatregelen.

Aantal gevallen van partnergeweld stijgt

De waarschuwingen van Guterres en Paudi komen niet uit de lucht vallen. Sinds de corona-uitbraak in China verviervoudigde het aantal gevallen van partnergeweld dat bij de politie werd gemeld, India’s Nationale Vrouwencommissie meldde een verdubbeling sinds het begin van de lockdown daar. In Frankrijk groeide het aantal meldingen met 33% binnen de eerste week van thuisisolatie.

Risicofactoren

Ook in Nederland, waar sprake is van een ´intelligente lockdown´ zitten we voortdurend op elkaars lip. De bijkomende zorg en thuisonderwijs voor kinderen, brengt spanningen met zich mee. Er zijn gezinnen die tijdelijk geen of minder inkomen hebben, of helemaal werkloos zijn geworden. Vrouwen, die vaker flexibele, tijdelijke of deeltijdcontracten hebben,[1] zijn financieel kwetsbaarder, en lopen een nog grotere kans financieel afhankelijk te worden van een partner. Het ontsnappen aan een geweldsituatie wordt zo nog moeilijker. De onzekerheid, angst en stress zijn risicofactoren voor het ontstaan of verergeren van partnergeweld omdat machtsverhoudingen binnen een relatie onder toenemende druk komen te staan.

Toename hulpvragen in Nederland

Hoewel in Nederland van een landelijke toename van het officiële aantal meldingen nog geen sprake is, zien lokale en regionale hulpinstanties die werken met chatsystemen wel degelijk een toename van het aantal hulpvragen, van zo’n 20% tot 33%. Met het voortduren van de lockdown blijft veel geweld letterlijk verborgen achter de voordeur. Professionals, verantwoordelijk voor de meeste meldingen, die voorheen zicht hadden op probleemgezinnen, staan nu op afstand. Voor vrouwen zelf is het bovendien extra lastig om aan de bel te trekken. Want hoe rapporteer je wat je is overkomen als de dader naast je op de bank zit?

De coronacrisis legt een vergrootglas op de ‘epidemische’ aard en omvang van partnergeweld. Duidelijk is dat er actie moet worden ondernomen om het aantal slachtoffers van coronapandemie te beperken. Niet alleen in de ziekenhuizen, maar ook in de woonkamers. Vrouwen moeten zich op een veilige manier kunnen melden. Chatsystemen zijn hierin onmisbaar.

Goede voorbeelden

Een voorbeeld kan Nederland nemen aan Frankrijk en Spanje, waar extra meldpunten zijn opgezet in supermarkten en apotheken, waar vrouwen met een codewoord discreet om hulp kunnen vragen. De baliemedewerker belt dan direct de politie. De Italiaanse politie heeft een app ontwikkeld waarmee vrouwen meldingen kunnen versturen, zonder dat hun partner erachter komt.

Extra opvangplekken zijn nodig en relatief makkelijk te realiseren nu veel gebouwen tijdelijk leegstaan.  Het allerbelangrijkste is echter dat we ook na deze crisis onze ogen niet sluiten voor partnergeweld en de hulpverlening en opvang weer de waardering geven die ze verdienen.

[1] Plantenga, J. (2017) Flexibel werken en de combineerbaarheid van arbeid en zorg, in: Kremer, M., Went, R., Knottnerus, A. (eds.), pp. 257 – 273